Wybrane suplementy diety pomocne w walce z PCOS

Kontynuując cykl postów na temat zespołu policystycznych jajników (Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) chciałabym w tym artykule odpowiedzieć na następujące pytania: „Czy istnieją składniki pomocne w leczeniu PCOS?”, „Czy warto stosować suplementy u pacjentek z PCOS?”, „A jeśli tak, to jakie?”.

Przedstawione poniżej badania mają charakter jedynie informacyjny. Każdą suplementację skonsultuj wcześniej ze swoim lekarzem. Badania wykazały, że istnieją składniki, które mogą wspomóc walkę z PCOS. Należą do nich:

Inozytol

Inozytol należy do witamin z grupy B. Istnieje dziewięć form inozytolu, a te, które badano na kobietach z PCOS to:

• Mio-inozytol (MYO)
• D-chiro-inozytol (DCI)

Inozytol odgrywa istotną rolę w procesie prawidłowego dojrzewania oocytów (komórek dających początek komórce jajowej)zarówno w obrębie cytoplazmy, jak i jądra komórkowego, a jego zmniejszone stężenie w obrębie płynu pęcherzykowego koreluje z gorszą jakością komórek jajowych. Zmniejszenie hiperinsulinemii w wyniku suplementacji MYO lub DCI prowadzi do zwiększenia częstotliwości owulacji, przywrócenia regularności miesiączkowania, zmniejszenia hiperandrogenizmu oraz poprawy gospodarki węglowodanowej.

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego rekomendowana dawka inozytolu to 2 x 2 g dzienne w połączeniu z kwasem foliowym w celu przywrócenia parametrów metabolicznych, endokrynologicznych oraz regularności owulacji. Dodatkowo, takie dawkowanie pozwala na pokrycie dobowej suplementacji kwasem foliowym u kobiet w wieku rozrodczym.

N-acetylocysteina

N-acetylocysteina (NAC) jest N-acetylowaną pochodną L-cysteiny (aminokwasu endogennego – produkowanego w ludzkim organizmie). Nie istnieją żywieniowe źródła NAC, więc spożywa się ją wyłącznie w postaci leku lub suplementu diety. 

Badania pokazują, że stosowanie NAC przynosi wymierne korzyści w przypadku indukcji owulacji u pacjentek z PCOS, szczególnie tych z insulinoopornością. Suplementacja NAC może być więc wdrożona jako dobra praktyka postępowania dietetycznego.

Witamina D

Coraz więcej danych sugeruje, że niedobór witaminy D jest skorelowany z  insulinoopornością u kobiet z PCOS. Deficyt tej witaminy dotyczy nawet 67-85% pacjentek z PCOS.  Badania pokazują że suplementacja witaminą D może skutkować poprawą poziomu glukozy, wrażliwości na insulinę, dyslipidemii oraz profilu hormonalnego u osób z PCOS.

Optymalny poziom 25(OH)D w surowicy krwi powinien wynosić 30-50 ng/ mol.

Szacuje się, że synteza skórna stanowi naturalne źródło 80-100% dziennego zapotrzebowania na witaminę D. W Polsce synteza tej witaminy w skórze może być efektywna w okresie wiosenno-letnim (od maja do września), pomiędzy godziną 10.00 a 15.00 w bezchmurne dni. W takich warunkach ekspozycja na promienie słoneczne (nieodsłonięte przedramiona, podudzia, brak kremów z filtrem) przez ok. 15 min powinna prowadzić do syntezy witaminy D, odpowiadającej ok. 2000-4000 IU/ dobę.

Rekomendowana suplementacja u osób dorosłych (19-65 lat):

W okresie od maja do września u zdrowych osób przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami i podudziami co najmniej przez 15 minut w godzinach od 10 do 15, niestosujących kremów z filtrem, suplementacja witaminą D nie jest konieczna, chociaż jest wciąż zalecana i bezpieczna. Jeżeli powyższe warunki nie są spełnione, zalecana jest suplementacja w dawce 800–2000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok.

U osób dorosłych z otyłością (BMI > 30 kg/m²) wymagana jest suplementacja w dawce 1600–4000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości.

W przypadku stwierdzenia niedoborów dawkę leczniczą ustala lekarz prowadzący.

Cynk

Cynk w organizmie człowieka pełni wiele istotnych funkcji, m.in. jest składnikiem wielu białek, wchodzi w skład lub bierze udział w aktywacji licznych enzymów, uczestniczy w syntezie RNA, DNA i białka, a także w stabilizacji błon komórkowych oraz układu kostnego. Odpowiada również za prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, wzrost i rozwój płciowy oraz syntezę i właściwe funkcjonowanie niektórych hormonów, np. insuliny. Pełni także rolę przeciwutleniacza przeciwdziałającemu reaktywnym formom tlenu.

Niektóre dane naukowe pokazują, że średnie stężenie cynku u pacjentek z PCOS jest niższe niż u zdrowych kobiet. Jamilian et al. przeprowadzili badanie z udziałem 48 kobiet (w wieku 18–40 lat) z rozpoznaniem PCOS według kryteriów rotterdamskich i przydzielili je losowo do grupy, która miała przyjmować 220 mg siarczanu cynku (zawierającego 50 mg cynku) (grupa 1; n = 24) i / lub placebo (grupa 2; n = 24) przez 8 tygodni. Po okresie interwencji u pacjentek z grupy suplementującej cynk zaobserwowano znaczące zmniejszenie łysienia (41,7 vs 12,5%) oraz hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia u kobiet w miejscach typowych dla mężczyzn – warga górna, broda, klatka piersiowa, wewnętrzne powierzchnie ud, plecy i brzuch, okolice brodawek sutkowych)w porównaniu do placebo. Badacze nie zauważyli istotnych zmian po suplementacji cynkiem w profilach hormonalnych, cytokinach zapalnych i innych biomarkerach stresu oksydacyjnego.

Podobne badanie przeprowadzili Foroozanfard et al. Wykazali, że 8-tygodniowa suplementacja 220 mg siarczanu cynku (zawierającego 50 mg cynku) znacząco podniosła poziom cynku we krwi, poprawiła profil glikemiczny (stężenie glukozy, insuliny, wskaźnik HOMA-IR oraz QUICKI), a także obniżyła stężenie triglicerydów w porównaniu do grupy placebo.

Należy zaznaczyć, że nadmierne spożycie cynku może niekorzystnie wpływać na gospodarkę miedzią, prowadząc nawet do rozwoju poważnej postaci niedokrwistości. Nadmiar cynku przypuszczalnie powoduje również zaburzenia profilu lipidowego krwi. Przy zwyczajowym spożyciu cynku z dietą nie stwierdza się na ogół skutków jego nadmiaru. Obserwuje się je natomiast przy spożyciu suplementów cynku, dlatego podkreśla się potrzebę stosowania tego typu preparatów z ostrożnością.

Do najlepszych źródeł pokarmowych tego pierwiastka należą:

• ostrygi,
• wątroba (cielęca, wieprzowa),
• pestki dyni,
• fasola biała,
• wołowina (pieczeń),
• kasza gryczana,
• płatki owsiane górskie,
• chleb żytni razowy,
• nasiona słonecznika,
• płatki drożdżowe,
• sezam,
• nasiona lnu.

Resweratrol

Resweratrol jest naturalnym polifenolem o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwutleniających i kardioprotekcyjnych.

Resweratrol znajdziemy w:

• ciemnych winogronach,
• owocach jagodowych (jagodach, borówkach, truskawkach, czarnych porzeczkach, żurawinie),
• orzechach

Banaszewska et al. przeprowadzili badanie z udziałem 30 pacjentek z PCOS. Uczestniczki przydzielono losowe do grupy, która miała przyjmować 1500 mg resweratrolu (n=15) lub placebo (n = 15) codziennie przez 3 miesiące. Po okresie interwencji u pacjentek z grupy suplementującej resweratrol zaobserwowano znaczące zmniejszenie stężenia całkowitego testosteronu, siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA), a także poprawę insulinowrażliwości porównaniu do placebo.

W innym badaniu wykazano, że 40-dniowa suplementacja 800 mg resweratrolu u pacjentek z rozpoznanym PCOS istotnie zmniejszyła poziom markerów stanu zapalnego w porównaniu do grupy placebo.

Koenzym Q10

Koenzym Q10 (CoQ10) to związek naturalnie występujący w organizmie człowieka i zwierząt. Działa on poprzez kilka potencjalnych mechanizmów, dzięki którym może poprawiać funkcje jajników i płodność. CoQ10 wykazuje właściwości przeciwutleniające oraz zwiększa poziom adenozynotrifosofranu (ATP) w oocytach.

Samimi et al. przeprowadzili badanie z udziałem 60 kobiet, u których zdiagnozowano PCOS. Pacjentki zostały losowo przydzielone do dwóch grup: 1. grupa (badawcza) przyjmowała 100 mg CoQ10 (n = 30), a 2. grupa: placebo (n = 30) dziennie przez 12 tygodni. Wykazano, że suplementacja CoQ10 przez 12 tygodni u osób z PCOS miała korzystny wpływ na metabolizm glukozy, poziom cholesterolu całkowitego i cholesterolu frakcji LDL w surowicy.

W innym badaniu oceniano wpływ skojarzonej doustnej suplementacji CoQ10 i cytrynianu klomifenu na indukcję owulacji u pacjentek z PCOS opornych na leczenie cytrynianem klomifenu. To połączenie znacznie poprawiło wskaźniki owulacji i ciąż w leczeniu PCOS. Wydaje się, że suplementacja CoQ10 w skojarzeniu z cytrynianem klomifenu stanowi skuteczną i bezpieczną opcję, którą można rozważyć przed podjęciem innych metod stymulacji owulacji.

Izadi et al. przez okres 8 tygodniu badali wpływ suplementacji CoQ10 i/lub witaminy E na profil hormonalny i metaboliczny u kobiet z PCOS. 86 pacjentek przydzielono losowo do następujących grup:

1. Grupa: 200 mg dziennie CoQ10 + witamina E placebo (n = 22);
2. Grupa: 400 IU dziennie witaminy E i placebo CoQ10 (n = 22);
3. Grupa: 200 mg CoQ10 + 400 IU witaminy E dziennie (n = 21);
4. Grupa: placebo CoQ10 + placebo witaminy E (n = 21).

Ponadto wszystkie uczestniczki badania przyjmowały 1500 mg metforminy dziennie (3 x 500 mg).

Badacze dowiedli, że CoQ10 z lub bez suplementacji witaminą E u kobiet z PCOS wykazuje korzystny wpływ na stężenie glukozy i insuliny w surowicy, a także wskaźnik HOMA-IR oraz całkowity poziom testosteronu. Jednakże dopiero połączenie CoQ10 z witaminą E znacząco poprawiło poziom globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG) w porównaniu z innymi grupami.

W podobnie przeprowadzonym badaniu wykazano, że skojarzenie CoQ10 z witaminą E może poprawiać parametry kardiometaboliczne, m.in.: profil lipidowy, ciśnienie tętnicze krwi, wskaźnik otyłości trzewnej oraz wskaźnik miażdżycowy.

Wydaje się, że duet CoQ10 i witaminy E posiada duży potencjał, który warto wykorzystać w terapii PCOS.

Podsumowując

Zbilansowana dieta wspomagająca gospodarkę insulinową oraz odpowiednio dobrana aktywność fizyczna to najważniejsze elementy w leczeniu PCOS. Istnieje jednak szereg składników które sprawiają, że terapia tego schorzenia może być jeszcze bardziej efektywna.

Na koniec ponownie podkreślę: każdorazową chęć wprowadzenia suplementacji skonsultuj wcześniej ze swoim lekarzem, pod którego jesteś opieką i który zna najlepiej Twój przypadek.

Zespół policystycznych jajników (PCOS) – diagnostyka, dieta, aktywność fizyczna i przykładowy jadłospis