Dieta w łuszczycy – zasady i przykładowy jadłospis

Wstęp

Łuszczyca to jedna z najbardziej powszechnych przewlekłych chorób zapalnych skóry, którą cechują okresy zaostrzeń i remisji. Szacuje się, że cierpi na nią od 2-4,8 % populacji, jednak procent ten rośnie wraz z postępem cywilizacyjnym co wiąże się m.in. ze zmianą profilu diety (wysokoenergetyczna), stylem życia czy niską aktywnością fizyczną mieszkańców krajów wysokorozwiniętych. Objawia się głównie poprzez objawy skórne i stawowe. Łuszczyca ma także dobrze udokumentowany związek z elementami zespołu metabolicznego, czyli otyłością, cukrzycą i chorobami sercowo-naczyniowymi. Różnice epidemiologiczne w danych populacjach wynikają z obecności genów predysponujących to wystąpienia zmian łuszczycowych. Okazuje się, że geny określane jako PSORS (psoriasis susceptibility locus) występują także w zespole metabolicznym, cukrzycy typu 2 czy rodzinnej hiperlipidemii, a geny predysponujące do rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego częściej występują u chorych na łuszczycę plackowatą niż w grupie kontrolnej.

Łuszczyca a otyłość

Związek łuszczycy i otyłości zasługuje na szczególną uwagę. W chińskich badaniach stwierdzono, że współistnienie otyłości i  HLA-Cw*06 zwiększa ryzyko rozwoju łuszczycy aż 35-krotnie w odniesieniu do ryzyka u osób szczupłych i bez tego antygenu. Co więcej, wiele produkowanych w wykwitach łuszczycowych cytokin prozapalnych jest także wytwarzanych przez tkankę tłuszczową trzewną w otyłości. Tkanka tłuszczowa to największy narząd endokrynny człowieka, który produkuje bioaktywne czynniki zwane adipokinami o silnym działaniu prozapalnym. Badania potwierdzają, że adipokiny, oprócz związku z rozwojem zaburzeń metabolicznych, mają także wpływ na nasilenie procesu łuszczycowego. Obserwuje się także obniżenie stężenia niektórych adipokin o działaniu promiażdżycowym wraz z ustępowaniem zmian skórnych. Zwrócono uwagę na związek polimorfizmu interleukiny 12B (IL-12B) z ryzykiem rozwoju łuszczycy u osób otyłych.

Rola diety w łuszczycy

Nie da się ukryć, że występowanie łuszczycy determinowane jest przez predyspozycje genetyczne, jednak ujawnianie się zmian chorobach zależy bezpośrednio od czynników środowiskowych. Ważny tutaj będzie szeroko pojęty styl życia uwzględniający także natężenie stresu, infekcje, spożywanie alkoholu, palenie papierosów, jednak to co jemy również nie pozostaje bez znaczenia. Rolę pokarmu podkreśla brak pełnej zgodności występowania zmian łuszczycowych u bliźniąt jednojajowych mających identyczny zestaw genów, w tym tych predysponujących do wystąpienia łuszczycy. Korelacja ta w zależności od badania wynosi 35-73 %. Dieta stanowi wciąż niedoceniany element terapii chorób skóry. Jeżeli jest stosowana z rozwagą wraz z równoległą współpracą z lekarzem może stać się wartościową metodą terapeutyczną.

Deficyt kaloryczny u osób z podwyższoną masą ciała

W związku silną korelacją łuszczycy i otyłości istotne będzie w diecie chorego włączenie diety uwzględniającej deficyt energetyczny, gdyż zmniejszenie masy ciała o 5-10 % poprawa odpowiedź terapeutyczną zmian łuszczycowych na leczenie cyklosporyną-A u pacjentów otyłych. Wykazano także ogólną korelację między wskaźnikiem masy ciała (BMI) a ryzykiem rozwoju łuszczycy, szczególnie u osób po 18. roku życia. Wykładniki nadwagi  (BMI, obwód talii, wskaźnik talia-biodra) są bezpośrednio skorelowane ze wskaźnikiem nasilenia łuszczycy (psoriasis area severity index – PASI). Sugeruje się także, że otyłość jest czynnikiem ryzyka dla rozwoju łuszczycowego zapalenia stawów. Aby obliczyć swoje optymalne zapotrzebowanie kaloryczne podczas redukcji skorzystaj z kalkulatora dostępnego na stronie.

Dieta optymalna – śródziemnomorska

Dieta śródziemnomorska znajduje swoje zastosowanie przy dietoterapii chorych z łuszczycą ze względu na jej duży potencjał przeciwzapalny i jej udokumentowany wpływ na zmniejszenie ryzyka chorób metabolicznych, sercowo-naczyniowych oraz nowotworowych. Odpowiadają za to przeciwzapalne antyoksydanty i polifenole znajdujące się w produktach pochodzenia roślinnego. Jadłospis oparty na schemacie tego sposoby żywienia będzie uwzględniał duże spożycie owoców, warzyw, roślin strączkowych, zbóż, ryb, owoców morza, chudego nabiału, fermentowanych produktów mlecznych i orzechów połączony z mniejszym spożyciem mięsa. Co więcej, w badaniu Barrea i wsp. ocenili związek stosowania diety śródziemnomorskiej ze stopniem nasilenia łuszczycy. U chorych stosujących ten model żywienia stwierdzono niższe wartości PASI i białka C-reaktywnego (CRP) w odniesieniu do ich wzrostu przy zwiększonym spożyciu mięsa. W innym badaniu u grupy kontrolnej stosującej dietę śródziemnomorską udowodniono poprawę funkcji śródbłonka oraz niższe stężenia CRP i IL-18. Wszystkie jadłospisy, które znajdziesz w moim sklepie opierają się na tych właśnie zasadach.

Kharaeva i wsp. ocenili w swoim badaniu kliniczny efekt stosowania suplementacji antyoksydantami u pacjentów z ciężką arytrodermiczną i stawową formą łuszczycy. 58 hospitalizowanych pacjentów przydzielono do czterech grup: suplementujący koenzym Q-10, witaminę E i selen rozpuszczone w lecytynie, grupa kontrolna otrzymywała placebo – lecytynę sojową. Po 30-35dniach suplementacji w grupie aktywnej stwierdzono znaczną poprawę stanu klinicznego i szybszą normalizację markerów stresu oksydacyjnego w porównaniu z grupą placebo. Pacjenci cały czas leczeni byli zgodnie z konwencjonalnymi protokołami. Niektóre badania nie potwierdziły jednak korzystnego wpływu suplementacji doustnej antyoksydantów na przebieg łuszczycy.

W obronie antyoksydacyjnej u pacjentów z łuszczycą duże znaczenie będzie miała witamina C, E, beta-karoten czy selen, którego niskie stężenie jest obserwowane u chorych. Jest on niezbędny jako składnik selenoprotein. Obserwuje się także osoczowe niższe stężenia beta-karotenu i alfa-tokoferolu.

Rola wielonienasyconych kwasów tłuszczowych WNKT w terapii chorób skóry

Wśród WNKT wyróżnia się dwie najważniejsze grupy: omega-3 (n-3) i omega-6 (n-6). NNKT nie mogą być syntezowane przez człowieka, więc muszą zostać dostarczone z pożywieniem. Dieta zachodnia obfituje kwasy omega-6, jest za to uboga kwasy omega-3 tymczasem sugeruje się, że WNKT n-3 mogą odgrywać istotną rolę w procesach zapalnych. Sugeruje się więc zwiększenie spożycia tłustych ryb takich, jak makrela, śledź czy łosoś, a także w drugiej kolejności olejów roślinnych, siemienia lnianego, orzechów włoskich, nabiału i warzyw.

Przeprowadzono wiele badań, które oceniały skuteczność oleju rybiego, zawierającego znaczne ilości WNKT n-3 w leczeniu łuszczycy, których wyniki w przeważającym stopniu wskazują na pozytywny wpływ suplementacji na zmniejszenie nasilenia choroby (poprawę w zakresie rumienia, nacieku i łuski). W badaniach wykazano także skuteczność oleju rybiego stosowanego razem z dietą ubogo energetyczną, fototerapią, etretynatem i lekami immunosupresyjnymi. W jednym z badań chorzy spożywali 170 g białej ryby dziennie przez 4 tygodnie. Następnie jedna z grup kontynuowała spożywanie białych ryb, drugiej zalecono spożywanie takiej samej ilości tłustej ryby dziennie przez 6 tygodni. Zaobserwowano zarówno większą poprawę kliniczną, jak i podwyższone stężenie EPA w osoczu u osób spożywających tłuste ryby.

Co z tym glutenem?

Inne choroby autoimmunologiczne występują u chorych z łuszczycą częściej niż w populacji ogólnej. Jedną z takich chorób jest celiakia wywoływana przez gluten u osób z genetyczną predyspozycją.
U tych chorych spożycie glutenu powoduje uszkodzenie, a w konsekwencji zanik kosmków jelitowych odpowiedzialnych za proces wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim. Objawy normalizują się dopiero po zastosowaniu diety bezglutenowej. Osoba z łuszczycą ma ponad dwukrotnie większe ryzyko zachorowania na celiakię w porównaniu z populacją ogólną. Wykazano powiązanie między występowaniem łuszczycy i serologicznych markerów celiakii. Ich stężenie koreluje zarówno z nasileniem łuszczycy, jak i łuszczycowego zapalenia stawów.

W literaturze opisane zostały przypadki kiedy po zastosowaniu diety bezglutenowej doszło do całkowitej remisji zmian łuszczycowych, a także zmniejszenia nasilenia łuszczycy u pacjentów
z serologicznymi markerami nadwrażliwości na gluten. Na ten moment warto rozważyć poszerzenie diagnostyki o badania serologiczne w kierunki celiakii u osób z łuszczycą i w przypadku pozytywnego wyniku rozważyć próbę zastosowania diety bezglutenowej.

Witamina D

Witamina D pełni w organizmie wiele istotnych funkcji, powstaje przede wszystkim pod wpływem promieniowania UVB w skórze, w wyniku konwersji z 7-dehydrocholesterolu i hydroksylacji w wątrobie i nerkach w wyniku czego powstaje jej aktywna forma. Analogi witaminy D należą do powszechnie stosowanych w miejscowym leczeniu łuszczycy. Aktualnie brakuje natomiast skutecznych dowodów jeżeli chodzi o korzystny efekt doustnej suplementacji witaminy D w terapii łuszczycy, a w przypadku miejscowego leczenia analogami witaminy D występuje ryzyko hiperkalcemii i warto unikać dodatkowej doustnej suplementacji.

 

Podsumowanie – ogólne zalecenia w pigułce dla chorych na łuszczycę