Dieta w AZS

Wstęp

Atopowe zapalenie skóry to przewlekła, nawrotowa, zapalna choroba skóry często idąca w parze z innymi chorobami atopowymi oraz alergią pokarmową. W jej występowaniu rolę odgrywają czynniki genetyczne, epigenetyczne, środowiskowe, immunologiczne, a także defekt bariery naskórkowej. Częściej występuje u dzieci niż dorosłych (10-20 % vs 3 %). Badania sugerują, że niektóre pokarmy mogą zaostrzać zmiany skórne u niektórych chorych z AZS, nie należy jednak wprowadzać diety eliminacyjnej bez odpowiedniej oceny medycznej.

Rola diety w AZS

Na ten moment w świetle doniesień naukowych ciężko jest oszacować rolę zaleceń dietetycznych w tej chorobie. Często stosuje się eliminacyjny model żywienia, jednak często wymaga on współpracy na linii dietetyk-alergolog, zwłaszcza u osób u których potwierdza się reakcje nadwrażliwości na różne pokarmy, u jednostek z ciężką atopią czy też dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku alergii pokarmowej.

Według wytycznych National Institute of Allergy and Infectious Diseased (NIAID) zaleca się diagnostykę u dzieci poniżej 5 roku życia z ASD w stopniu umiarkowanym i ciężkim w kierunku alergii na następujące produkty: mleko krowie, jaja, orzechy, pszenicę oraz soję zwłaszcza, gdy optymalne leczenie nie zmniejsza nasilenia objawów. W takim wypadku stosuje się skórne testy punktowe lub alergenoswoiste IgE, a następnie wynik potwierdza się testem prowokacji pokarmowej. W przypadku potwierdzonych alergii pokarmowych chorzy mogą odnieść korzyści ze stosowania diety eliminacyjnej, zwłaszcza w przypadku alergii na białko jaja. Potwierdza się istotną redukcję powierzchni wyprysku i nasilenia zmian skórnych u dzieci u których stosowano dietę eliminacyjną z podejrzewaną nadwrażliwością na jajko.

Najbardziej istotne jest to, aby pamiętać, że dieta eliminacyjna może być pomocna u części pacjentów z AZS, jednak należy zachować ostrożność przy jej stosowaniu, a także zadbać o odpowiednią edukację żywieniową chorego w celu uniknięcia niedoborów, zwłaszcza w okresie wzrostu i rozwoju. Często niesie ona także ryzyko społecznej izolacji. Pomocna będzie konsultacja dietetyczna, a także próba prowokacyjna w okresie 12-24 miesięcy po eliminacji danego pokarmu. W badaniu Johnston i wsp. 75% pacjentów z AZS, z którymi przeprowadzono wywiady dotyczące manipulacji dietą, zgłosiło próbę zmiany diety. Niestety tylko połowa z tych pacjentów skonsultowała się z lekarzem lub dietetykiem przed rozpoczęciem diety.

Probiotyki i witamina D

Badania nad rolą probiotyków w chorobie atopowej skóry również wykazały mieszane wyniki. Niedawna metaanaliza 25 badań z randomizacją sugerują, że probiotyki mogą być alternatywą dla leczenia AZS, natomiast w kilku badaniach nie znaleziono korelacji między suplementacji probiotykami i zmniejszenia objawów choroby. Stosowanie probiotyków i prebiotyków wydaje się więc obiecujące, jednak nie jest to aktualnie postępowanie wspierane przez oficjalne rekomendacje. Wymaga to dalszych badań chociaż już stosowanie synbiotyków, czyli połączenia probiotyków i prebiotyków, przez co najmniej 8 tygodni z wykorzystaniem mieszanych szczepów bakterii przyniosło poprawę wskaźnika SCORAD ( SCORing Atopic Dematisis) u dzieci powyżej 1. roku życia w metaanalizie randomizowanych badań klinicznych z udziałem łącznie 369 dzieci.

Witamina D ma efekt immunomodulujący. Wzmaga odpowiedź immunologiczną w kierunku Th2, charakterystyczną dla chorób atopowych. Bierze też udział w regulacji proliferacji i różnicowania keratynocytów oraz syntezie skórnych białek przeciwdrobnoustrojowych. Wyniki badań między stężeniem tej witaminy u dzieci oraz występowaniem i nasileniem AZS są jednak sprzeczne, podobnie jak wyniki badań oceniających wpływ suplementacji doustnej. Aktualnie suplementacja nie jest rekomendowana w przypadku chorych z AZS, jednak badania na pewno będą kontynuowane w niektórych grupach chorych z niskim jej stężeniem, częstymi infekcjami bakteryjnymi skóry, a także współistniejącą alergią pokarmową. Mechanizmy, które odpowiedzialne są za poprawę w AZS dzięki suplementacji witaminy D nie są jednak jasne.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe, olej z wiesiołka, olej z ogórecznika

Przegląd Cochrane dostarczył podsumowania badań klinicznych, które oceniały skuteczność suplementacji olejem rybim w leczeniu AZS. W ciągu pierwszych 6 tygodni leczenia nie zaobserwowano zmniejszenia nasilenia objawów jednak mimo tego stwierdzono, że taka suplementacja wpłynęła na poprawę jakości życia pacjentów. Odnotowano także zmniejszenie powierzchni zmian skórnych. Jakość metodologiczna badań była jednak niska, więc na ten moment ciężko jest ocenić wiarygodnie skuteczność takiego postępowania. W związku z tym nie zostało to na razie przełożone na oficjalne rekomendacje podobnie, jak w przypadku stosowania oleju z wiesiołka czy ogórecznika na podstawie 27 badań w przeglądzie Cochrane.

Podsumowując

W diecie pacjentów z AZS należy dbać o odpowiednią podaż witamin i składników mineralnych tak, jak w przypadku standardowego jadłospisu. Ważne będą wytyczne Instytutu Żywności I Żywienia, a w niektórych przypadkach zastosowanie może znaleźć dieta eliminacyjna potwierdzona odpowiednimi wskazaniami medycznymi. Nie należy rezygnować z żadnych grup produktów na własną rękę, a w przypadku decyzji o restrykcjach warto skorzystać z konsultacji dietetycznej, która pomoże uniknąć niechcianych niedoborów, zwłaszcza w przypadku młodszych grup pacjentów.